Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 5 được tổ chức vào tối 3/10 tại Đài tiếng nói Việt Nam, 58 Quán Sứ, Hà Nội. Ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành đã có những chia sẻ với VietNamNet trước thềm lễ trao giải.

- Ông có thể lý giải nguyên nhân ở hạng mục sách Văn hóa văn học và Nghệ thuật, thị trường có nhiều sách hay nhưng tham gia vào giải thưởng này cũng chưa nhiều, không có giải A và giải B?

Theo điều lệ Giải thưởng Sách quốc gia năm nay, những sách tham gia chấm giải phải được in và nộp lưu chiểu từ 1/11/2020 đến ngày 31/10/2021. Tuy nhiên, đây là thời kỳ tình hình dịch Covid-19 nghiêm trọng, ngành xuất bản chịu ảnh hưởng nhất định. Vì vậy lượng sách tập trung chủ yếu là tái bản. Chính vì thế, năm nay thiếu tác phẩm văn học mới và đề tài có giá trị. 

Thêm vào đó, ở hạng mục sách Văn hóa văn học và Nghệ thuật, thị trường có nhiều sách hay nhưng chưa thỏa mãn quy chế nộp lưu chiểu của hội đồng nên không đủ điều kiện xét giải.

Bên cạnh đó, các nhà xuất bản chưa gửi những cuốn sách mà dư luận đánh giá cao. Có thể có nhiều lý do, từ nhà xuất bản, từ sự chưa hưởng ứng nhiệt liệt từ các hiệp hội, các hội đồng chuyên ngành. Do vậy không riêng gì sách Văn học mà mảng sách Khoa học Công nghệ liên quan tới dòng sách Công nghệ ứng dụng như Công nghệ thông tin, Chuyển đổi số cũng chưa nhiều. 

- Sách nói, sách điện tử đang được khuyến khích, Ban tổ chức có tính tới việc sẽ tôn vinh sách nói ở giải thưởng này?

Hiện nay, sách điện tử được phát triển theo xu hướng là tái bản các cuốn sách giấy dưới hình thức điện tử. Vì thế, cuốn sách hay nhất được trao giải đều có sách in, chúng ta sẽ không bỏ lọt cuốn sách hay nào. Nhưng thời gian tới, tôi tin là với sự phát triển của sách điện tử, chắc chắn sẽ có những cuốn sách chỉ xuất bản dưới dạng điện tử. Chắc chúng tôi không bao giờ bỏ sót những cuốn sách chạm tới trái tim, động tới những vấn đề về mặt lý luận, khoa học mà được độc giả đón nhận.

- Sách dịch chiếm gần 1/3 Giải thưởng Sách quốc gia năm trước, số lượng này ở mùa giải năm nay như thế nào, thưa ông?

Mùa giải 2022 có 48/57 nhà xuất bản tham gia với 386 cuốn sách được gửi về. Tất cả con số này đều đạt được sự tiến bộ so với lần trao giải năm ngoái. Tuy nhiên, mảng sách dịch năm nay giảm về số lượng hơn so với năm trước.

- Khi công bố đề cử Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 5, cuốn "Văn minh vật chất của người Việt" từng bị các nhà phê bình chê nhiều sạn, tại sao vẫn lọt đề cử? 

Cuốn Văn minh vật chất của người Việtcủa Phan Cẩm Thượng lần này vẫn là của Zenbooks và Nhà xuất bản Thế giới xuất bản phối hợp phát hành. Cuốn sách đã trải qua hội đồng Sơ khảo, chấm chéo, rồi lên tới Chung khảo, sang Hội đồng cấp quốc gia, quy trình chấm rất chặt chẽ. 

Đúng là có cuốn này trước đây khi mới ra lần đầu phát hiện lỗi in, không chỉ riêng cuốn này mà có những tác phẩm khác nữa. Tuy nhiên, khi tái bản, lỗi đã được sửa chữa và được chúng tôi kiểm tra lại rất kỹ. Bếu độc giả phát hiện thêm lỗi sai nào nữa thì có thể góp ý để tác phẩm tốt hơn. Tôi khẳng định, các cuốn sách đều được chấm đúng người đúng việc.

Ở những mùa giải trước, Giải thưởng Sách quốc gia được đánh giá mang lại những lợi ích thiết thực không chỉ cho tác giả, dịch giả, nhà nghiên cứu, đội ngũ làm sách mà còn là nguồn tìm kiếm sách tin cậy với người đọc.

Ngoài việc khen thưởng tác phẩm và vinh danh sự cống hiến của tác giả, hiệu ứng từ giải thưởng đã giúp doanh thu và lượng tái bản các tác phẩm tăng trưởng còn con số cụ thể chúng tôi chưa thống kê.