Thói quen hút thuốc lào rất phổ biến ở Việt Nam từ nhiều đời nay nhưng phần lớn chỉ có nam giới sử dụng. Tuy nhiên, ở một số địa phương thuộc huyện Lạc Sơn trong đó có xã Ân Nghĩa "thú vui" này không còn là "độc quyền" của đàn ông. Hầu hết phụ nữ trung niên và các cụ bà ở Ân Nghĩa đều nghiện thuốc lào từ thời thiếu nữ.

Chợ Re (xã Ân Nghĩa) tuần họp 3 phiên (thứ 2, 5, 7) không bao giờ thiếu hàng bán thuốc lào. Không như ở các chợ miền xuôi, hàng bán thuốc lào ở chợ Re luôn được quây quanh bởi các bà, các cô hút thử thuốc.

Các bà, các cô thường đi chợ rất sớm và không bao giờ bỏ qua hàng thuốc lào. Điểm đặc biệt là thuốc lào ở đây được hút thử thoải mái dù không mua.Thuốc lào ở chợ Re gồm các loại như Tiên Lãng (Hải Phòng), Khánh Vân (Vĩnh Phúc) và loại buôn từ Thanh Hóa ra.

Mơ màng trong làn khói trắng, những phụ nữ người Mường hàn huyên đủ chuyện xóm trên, bản dưới.

Cụ bà Bùi Thị Hới tận hưởng hương vị tuyệt thú của bi thuốc đầu tiên của ngày mới. Đã ngoài 80 tuổi, cụ Hới cho biết đã "khởi nghiệp hút thuốc" từ thời thiếu nữ.

Không rít sòng sọc một hơi như cánh đàn ông, phụ nữ nơi đây có kiểu hút khác. Mỗi bi thuốc được rít 3 đến 4 hơi và rít khá nhẹ.

Các cụ bà cho biết rít vào nhẹ nhàng để tránh say thuốc.

Thuốc lào ở Ân Nghĩa giống như miếng trầu của phụ nữ miền xuôi, phụ nữ ở đây gặp nhau cứ phải chăm bẵm châm từng bi thuốc cho nhau, vừa hút vừa thẽ thọt chuyện thôn bản.

Hút thuốc lào được người Mường ở Ân Nghĩa gọi một cách dân dã là "ăn thuốc". Mỗi ngày trung bình một người "ăn" chừng vài chục bi thuốc lào.

Ra chợ hút thuốc có bạn, niềm vui nhân lên, các bà, các cô cứ vừa rủ rỉ chuyện, vừa chăm nhau từng "miếng thuốc".Ngoài những tác động độc hại đến sức khỏe, thuốc lào thắt chặt tình thâm của bà con nơi đây.

Cảnh phụ nữ mơ màng trong làn khói thuốc với người ở nơi khác đến có vẻ lạ lẫm nhưng ở Ân Nghĩa đã quen thuộc từ nhiều đời.

Chị Bùi Thị Ngưu nhà ở xã Yên Nghĩa nằm giáp ranh xã Ân Nghĩa tranh thủ rẽ vào "ăn" điếu thuốc lào trước khi rảo chợ mua sắm.

Mọi người trong gia đình chị Ngưu đều nghiện thuốc lào. Cụ Bùi Thị Ngư, mẹ chị Ngưu đã 85 tuổi, nghiện thuốc từ tuổi 20, đến nay hàng ngày vẫn đều đặn "ăn" trên dưới chục bi. Chị Ngưu cho biết mỗi tháng nhà chị tiêu thụ chừng 2 đến 3 lạng thuốc lào. Một lạng thuốc lào có giá 20 ngàn đồng.

Lê Anh Dũng

Sau một tuần quen biết, cảm nhận được sự đồng điệu về hoàn cảnh, tâm hồn, ông Đực quyết định ngỏ lời yêu với bà Vĩnh. Ông kể: “Tôi nói với bà ấy rằng: “Thôi thì hai đứa sáp lại, chung sống làm ăn. Hơi đâu mà đợi mà chờ”.

“Bây giờ, nếu ở một mình, nay đây mai đó, sóng lớn mưa to lấy ai chống đỡ. Con cái thì đã dựng vợ, gả chồng hết rồi. Không ai kề cận, nếu nửa đêm đau ốm thì sao…”.

Thấy những lời ấy có lý, cảm nhận được tình cảm của ông Đực dành cho mình, bà Vĩnh gật đầu nghe theo. Bà kể: “Ngày gặp tôi, ông ấy đã có 5 đứa con, một chân có tật, đi đứng phải chống nạng. Cuộc sống cũng bấp bênh, túng thiếu”.

“Nhưng tôi vẫn thương ông và xem những chuyện ấy là điều rất bình thường. Tôi cũng quyết rằng, về với nhau, nếu cuộc sống sau này có nghèo khổ tôi vẫn vui vẻ. Thế là tôi đồng ý về sống với ông ấy”, bà nói thêm.

Nghèo quá, không có tiền tổ chức đám cưới, ông Đực xin cha vợ bỏ qua cho mình phần lễ cưới hỏi. Thương con, cha bà Vĩnh đồng ý.

Được cha vợ cho phép, ông Đực dắt bà Vĩnh xuống chiếc ghe nhỏ, nấu bữa cơm ăn chung. Sau bữa cơm đạm bạc, cả hai xem như đã thành vợ thành chồng, cùng nhau bắt đầu cuộc sống nay đây mai đó trên khắp các mặt sông của miền Tây.

“20 năm chưa biết nhà là gì”

Từ ngày dắt nhau xuống chiếc xuồng xập xệ, đến nay, vợ chồng ông Đực đã có hơn 20 năm phiêu dạt theo con nước. Cả hai chưa bao giờ tính đến chuyện bỏ mặt nước, lên bờ mưu sinh cho đến khi cô con gái của mình đến tuổi đi học.

Bà Vĩnh chia sẻ: “Suốt 20 năm qua, chúng tôi chưa bao giờ biết nhà là gì, cuộc sống cứ trôi theo con nước. Nhưng sau này, khi Diễm My đến tuổi đi học, chúng tôi quyết định neo ghe lại TP.HCM để con có thể đến trường”.

Diễm My là cô con gái duy nhất và là niềm tự hào của vợ chồng ông Đực cho đến lúc này. Về chung sống với nhau hơn 4 năm, ông Đực và bà Vĩnh mới có đứa con chung. Nhắc đến Diễm My, bà Vĩnh lại nhớ đến lần ôm bụng bầu, tát nước vượt sông mua mắm muối.

Lần đó, để có thêm thu nhập, ông bà chèo chiếc ghe nhỏ của mình ra cù lao hoang giăng câu. Sau 3-4 ngày chài lưới, ghe hết gạo lẫn mắm muối. Không còn cách nào khác, cả hai buộc phải chèo ghe vượt sông sang bờ bên kia để đi chợ.

“Ghe nhỏ xíu mà sông thì lớn, sóng đánh mạnh, nước tràn vào, dễ bị chìm lắm. Nhưng thương đứa con trong bụng cần có dinh dưỡng, chúng tôi cố bơi qua bờ bên kia. Lúc đó, ông ấy thì chèo, tôi ngồi tát nước trong ghe ra. Tôi cố sao cho chiếc ghe nổi vì ghe còn nổi là còn đi được”, bà Vĩnh nhớ lại.

Ngày Diễm My ra đời, cuộc sống bà Vĩnh vốn đã khó khăn lại càng thêm thắt ngặt. Ấy vậy mà chưa bao giờ bà bi quan hay có ý định buông tay người chồng nghèo, tật nguyền.

Thay vào đó, bà vẫn tìm thấy niềm vui, hạnh phúc bên chồng và động viên ông vươn lên trong cuộc sống còn nhiều khó khăn. Chiếc ghe cũ nát trở thành mái nhà nhỏ, gia đình ấm cúng của đôi vợ chồng già.

Trong khi đó, ông Đực thương vợ đau ốm, bệnh tật nhưng vẫn cố vun vén cuộc sống cho mình. Ông nói: “Không có bà ấy, ai mua thuốc cho tôi. Ở dưới ghe suốt như thế, không có bà ấy, chắc tôi chết lâu rồi”.

“Cuộc sống khó khăn, tôi cố gắng làm lụng. Tôi làm đến độ không có Tết, không nhớ mình mấy tuổi nên nhiều khi cũng quên bà ấy luôn. Nhưng tôi biết rằng, ngoài bà ấy, không có ai bên cạnh tôi trong tận cùng khó khăn như thế”, ông chia sẻ thêm.

Cuối chương trình, ông Đực bất ngờ tặng quà cho vợ, điều ông chưa bao giờ làm suốt trong thời gian sống cùng nhau. Nhận món quà từ chồng, bà Vĩnh vỡ òa trong hạnh phúc. Niềm vui của bà khiến MC Ngọc Lan và người xem xúc động đến không cầm được nước mắt.

Hà Nguyễn