Nhìn lại những cố gắng cải cách, trong một thời gian dài, dẫn dắt chúng ta là hệ chuẩn tư duy của phương Tây. Muốn kinh tế phát triển thì phải vận hành đầy đủ cơ chế thị trường; thị trường là cơ chế phân bổ nguồn lực hiệu quả nhất; muốn thị trường vận hành hiệu quả thì phải cắt bỏ các rào cản, phải thúc đẩy cạnh tranh... là một vài khuôn khổ tư duy như vậy.

Là người được đào tạo cơ bản, lại là có tinh thần đổi mới, Thủ tướng Phan Văn Khải đã thúc đẩy nhiều cải cách để xác lập và vận hành cơ chế thị trường. Và kinh tế nước ta nhờ đó cũng đã có bước phát triển rất ngoạn mục.

Tuy nhiên, câu hỏi là tại sao sau hơn 30 năm Đổi mới, chúng ta vẫn chưa phát triển được như Hàn Quốc hay Singapore? Tại sao đa số các nước tiếp nhận mô hình thể chế thị trường từ phương Tây vẫn chỉ là những nước có thu nhập trung bình?

Tìm cách trả lời cho những câu hỏi nêu trên, trong Thông điệp 2014, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã lần đầu tiên đề cập đến khái niệm "chính phủ kiến tạo phát triển" và coi đó là phương châm hành động cho những cải cách thể chế về kinh tế tiếp theo.

Nghị quyết của Đại hội Đảng XIII vừa qua vẫn khẳng định "cải cách thể chế là một trong những đột phá quan trọng". Vậy thì, phải chăng cải cách thể chế theo mô hình chính phủ kiến tạo phát triển vẫn là vấn đề rất cần được quan tâm nghiên cứu?

"Chính phủ kiến tạo phát triển" hay thuật ngữ phổ biến hơn là "nhà nước kiến tạo phát triển" là mô hình thể chế kinh tế của các nước Đông Bắc Á. Đây là mô hình nằm giữa mô hình nhà nước điều chỉnh của phương Tây - theo chủ thuyết thị trường tự do - và mô hình nhà nước kế hoạch hóa tập trung - theo mô hình xã hội chủ nghĩa truyền thống.

Tại sao mô hình này lại phù hợp hơn cho Việt Nam? Câu trả lời là: mô hình thể chế này phù hợp với nền tảng văn hóa của Việt Nam hơn.

Xin kể ra đây một vài ví dụ về sự gắn kết giữa văn hóa và thể chế.

Các nước Mỹ, Australia, Canada, New Zealand đều đã từng là thuộc địa của Anh và đều đã rất thành công khi áp dụng thể chế nhà nước điều chỉnh của Anh. Tuy nhiên, những gì đúng cho các nước nói trên, thì có vẻ lại không hoàn toàn đúng cho Ấn độ, Pakistan và nhiều nước Á-Phi, cũng từng là thuộc địa của Anh.

Tại sao lại có sự bất nhất như vậy? Câu trả lời nằm ở nền tảng văn hóa của các nước. Các nước Mỹ, Australia... có nền tảng văn hóa tương đồng với Anh. Người Anh đã không chỉ xuất khẩu thể chế, mà còn xuất khẩu văn hóa tới những nước này. Trong lúc đó, họ đã không thể xuất khẩu văn hóa của mình sang Ấn Độ, Pakistan và nhiều nước cựu thuộc địa khác.

Tương tự, cũng là điều chúng ta có thể nói về mô hình nhà nước phúc lợi. Các nhà nước phúc lợi Bắc Âu như Thụy Điển, Đan Mạch, Phần Lan, Na Uy, là mô hình thể chế có thể được coi là thịnh vượng và tốt đẹp nhất đang tồn tại trên thế giới. Ở các nước này, người dân sinh ra đã được nhà nước chăm lo về mọi mặt. Cuộc sống của họ hết sức an toàn, đầy đủ và hạnh phúc. Thế nhưng tại sao một mô hình thể chế tốt đẹp như thế lại không thể nhân rộng ra được ngoài vùng Bắc Âu? Lý do là vì thiếu nền tảng văn hóa của Bắc Âu không thể vận hành được mô hình thể chế nói trên.

"Biết đủ" là nét văn hóa rất đặc biệt của người dân Bắc Âu. Họ sẵn sàng đóng thuế cho nhà nước đến 70-75% thu nhập của mình mà không hề tâm tư, suy bì. Bất cứ ở một nơi nào khác, mức thuế như trên sẽ triệt tiêu động lực làm việc, còn ở các nước Bắc Âu thì không.

Vậy thì nền tảng văn hóa Việt Nam phù hợp với mô hình thể chế nào?

Về mặt vị trí địa lý, Việt Nam thuộc về nhóm các nước Đông Nam Á. Tuy nhiên, về mặt văn hóa, chúng ta lại thuộc về nhóm các chủ thể Đông Bắc Á như Nhật Bản, Đài Loan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore.

Mô hình thể chế được hầu hết các nước Đông Bắc Á lựa chọn là "nhà nước kiến tạo phát triển". Khái niệm này được Chalmers Johnson đưa ra từ thế kỷ trước, khi ông nghiên cứu về sự phát triển thần kỳ của Nhật Bản.

Đặc trưng của mô hình này gồm: bộ máy hành chính gọn nhẹ, nhưng tinh hoa và hiệu quả; bộ máy hành chính được trao quyền đầy đủ để đưa ra những sáng kiến và vận hành hiệu quả; nhà nước thông qua các thiết chế tài chính và các hướng dẫn hành chính để can thiệp vào thị trường; có Bộ thương mại quốc tế và công nghiệp như một thiết chế mạnh điều phối chính sách phát triển công nghiệp.

Thật ra, kể từ Đại hội VI của Đảng, chúng ta đã từ bỏ mô hình nhà nước kế hoạch hóa tập trung và đi dần theo mô hình "nhà nước kiến tạo phát triển". Đảng và Nhà nước đã đề ra đường lối công nghiệp hóa đất nước, đã công nhận cơ chế thị trường, nhưng vẫn coi trọng vai trò quản lý của Nhà nước.

Như vậy, tất cả các phần cấu thành quan trọng của "nhà nước kiến tạo phát triển" đều đã được khẳng định trong đường lối phát triển của Việt Nam. Có lẽ, chính vì thế, kinh tế nước ta đã có sự phát triển khá ngoạn mục trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, vấn đề là tại sao đất nước ta vẫn chưa trở thành "hổ", thành "rồng" như các nước Đông Bắc Á?

Nguyên nhân có nhiều, nhưng cơ bản nhất là chúng ta đã không chú trọng thúc đẩy công nghiệp hóa thông qua các doanh nghiệp tư nhân như ở Nhật Bản và Hàn Quốc. Một nguyên nhân cơ bản khác nữa, chúng ta cũng đã không có được một bộ máy hành chính, công vụ chuyên nghiệp và tài giỏi để hiện thực hóa chương trình công nghiệp hóa.

Công bằng mà nói, một khuôn khổ khái niệm sáng rõ và mạch lạc về "nhà nước kiến tạo phát triển" chưa hình thành ở nước ta. Sự lựa chọn của chúng ta khi tiến hành Đổi mới chủ yếu là theo đòi hỏi khách quan của tình hình hơn là trên một nền tảng lý thuyết vững chắc.

Điều đáng băn khoăn là những cố gắng của chúng ta thời gian gần đây lại có vẻ đang thiếu dứt khoát trong việc lựa chọn mô hình "kiến tạo phát triển". Giáo sư kinh tế học thể chế người Hàn Quốc, Ha Joon Chang, trong hội thảo tại Hà Nội về "nhà nước kiến tạo phát triển" đã cảnh báo: "nhà nước không thúc đẩy công nghiệp hóa thì không thể có chuyện ‘hóa hổ’, ‘hóa rồng’".

Nguyễn Sĩ Dũng

Đạo luật Giảm lạm phát là một đạo luật lịch sử, với trọng tâm tác động đến 2 lĩnh vực là cải thiện môi trường và thuế. Do đó, mỗi một người tiêu dùng khi mua xe điện, loại hình phương tiện thân thiện với môi trường được sản xuất tại Bắc Mỹ sẽ được hưởng khoản tín dụng thuế Liên bang trị giá 7.500 đô la. 

Kể cả đối với những người mua xe điện đã qua sử dụng, họ vẫn được hưởng mức tín dụng thuế lên tới 4.000 đô la. Điều này ngay lập tức kích cầu thị trường chuyển sang xu hướng mua xe điện để được hưởng những ưu đãi lớn từ chính phủ. 

Theo tổ chức Insideev, chỉ trong nửa đầu năm 2023, thị phần xe điện trên tổng số xe bán ra toàn nước Mỹ đã đạt hơn 9% so với con số 7,5% cùng kỳ năm 2022, tương đương cứ hơn 10 chiếc ô tô mới bán ra tại Mỹ, sẽ có một chiếc là xe điện. 

Đặc biệt, tại một số tiểu bang phát triển như California, thị phần xe điện đã bứt phá lên mức 25% trên tổng số xe bán ra, cao gần gấp 3 lần so với mức trung bình trên cả đất nước. Tiểu bang Washington đứng tiếp theo với mức 18% và bám sát là tiểu bang Oregon với 17% trên tổng số xe mới là xe điện. 

Còn theo Bloomberg dự đoán, với tốc độ tăng trưởng thị phần nhanh như hiện nay, 23% tổng doanh số ô tô Mỹ sẽ là xe điện vào năm 2025 và hơn một nửa số lượng xe tiêu thụ toàn quốc sẽ là xe điện kể từ năm 2030. Điều này cho thấy, sức hấp dẫn của Đạo luật Giảm lạm phát đối với người tiêu dùng là mạnh mẽ như thế nào. 

Bước ngoặt dành cho ngành công nghiệp ô tô Mỹ 

Mỹ không phải là quốc gia đầu tiên áp dụng các chính sách hỗ trợ về tiền bạc dành cho người mua xe điện, trước đó đã có rất nhiều quốc gia như Trung Quốc, Anh và nhiều nước thuộc khối Liên minh châu Âu (EU) đã thực hiện các chính sách trợ giá đối với ô tô “xanh”. Tuy nhiên, Mỹ lại là quốc gia đầu tiên, ban hành một chính sách trợ giá với định hướng chỉ hỗ trợ phương tiện sản xuất trong khu vực. 

Bất kể sự “không công bằng” này, nhiều hãng ô tô nổi tiếng trên thế giới không dễ dàng từ bỏ cuộc chơi tại thị trường xe hơi Mỹ có sức tiêu thụ gần 1 triệu xe điện mỗi năm. Vì vậy, hàng loạt nhà sản xuất vẫn sẵn sàng bỏ ra hàng tỷ đô la để có thể đáp ứng được Đạo luật mới. 

Trước thời điểm tháng 8/2022, chỉ có 5 nhà sản xuất đủ điều kiện để đáp ứng Đạo luật Giảm lạm phát là Tesla, Ford, GM, Volkswagen và Nissan. Tuy nhiên, ngay sau khi Quốc hội Mỹ chính thức thông qua quyết định ban hành luật mới, Hyundai Hàn Quốc đã công bố kế họach đầu tư 5,5 tỷ đô la xây dựng một nhà máy chế tạo xe điện và sản xuất pin tại tiểu bang Georgia với nhu cầu 8.000 lao động địa phương. 

Samsung SDI cũng cho biết sẽ phối hợp với nhà sản xuất Stellantis xây dựng một nhà máy sản xuất pin tại Mỹ, trong khi Panasonic Holdings sẽ thiết lập thêm nhà máy sản xuất pin thứ 2 ở quốc gia này để cung cấp pin cho Tesla. 

Vinfast từ Việt Nam là cái tên mới nhất tham gia “sân chơi” xe điện Mỹ với khoản đầu tư trị giá 4 tỷ đô la, xây dựng nhà máy và lắp đặt dây chuyền sản xuất xe điện tại tiểu bang Bắc Carolina, chính thức khởi công vào cuối tháng 7 vừa qua, nhằm đáp ứng các yêu cầu của Đạo luật Giảm lạm phát. 

Hàng chục tỷ đô la được các hãng xe quốc tế đổ vào nước Mỹ, đã góp phần quan trọng tạo sự phát triển vượt trội của ngành công nghiệp ô tô quốc gia này, đẩy mạnh tốc độ điện khí hóa thị trường xe hơi. Đặc biệt, các nhà máy mới thu hút vào tạo công việc cho hàng chục nghìn lao động địa phương, giải quyết vấn nạn thất nghiệp ở tình trạng căng thẳng trong những năm gần đây.

Nhìn chung, không thể phủ nhận một số mặt hạn chế của Đạo luật Giảm lạm phát, song đây vẫn là một chính sách mang tầm nhìn chiến lược dài hạn và có sự đầu tư đúng trọng tâm của chính phủ Washington. Có thể nói, nó đã phát huy hiệu quả trên cả mức mong đợi đối với những tác động cực tốt dành cho toàn bộ bộ mặt chung của ngành ô tô Mỹ. 

Hùng Dũng

Tin bài cộng tác gửi về Ban Ô tô xe máy theo email: [email protected]. Xin cảm ơn!

Thông báo triệu hồi xe được Ford Australia gửi đến Cục Cơ sở hạ tầng nói rõ nguyên nhân: "Do vấn đề về phần mềm, trong một số trường hợp nhất định, nếu mức điện áp của bình ắc quy giảm xuống dưới ngưỡng tới hạn, cần số có thể tự động chuyển sang chế độ P khi xe đang di chuyển ở tốc độ dưới 6km/h. Điều này có thể khiến xe dừng đột ngột mà đèn phanh sau không sáng như dự định."

“Việc dừng đột ngột khi đang lái xe ở tốc độ thấp và đèn phanh sau không sáng như dự định có thể làm tăng nguy cơ xảy ra tai nạn, gây thương tích hoặc tử vong cho người ngồi trên xe và những người tham gia giao thông khác”, thông báo chỉ ra.

Trong khi đó, người phát ngôn của Ford Australia cho biết các trường hợp nằm trong diện triệu hồi chỉ là những mẫu Ford Ranger và Everest được trang bị động cơ 2.0 Bi-Turbo đi kèm cần số điện tử e-Shifter. 

"Trên các xe bị ảnh hưởng này, phần mềm mô-đun điều khiển hệ thống truyền động (PCM) có thể hạn chế đầu ra sạc của máy phát điện trong một số trường hợp nhất định. Việc triệu hồi sẽ không cần phải thay thế bộ phần nào để khắc phục sự cố mà chỉ cần cập nhật phần mềm PCM", phát ngôn của Ford Australia nhấn mạnh.

Hiện tại, Ford Australia đã công bố danh sách số VIN nhận dạng của 4.841 xe Ford Everest, Ranger và Ranger Raptor liên quan đến đượt triệu hồi lần này, khuyến cáo chủ xe liên hệ với đại lý ủy quyền của Ford để được kiểm tra và khắc phục miễn phí.

Tại Australia, hầu hết xe Ford Everest, Ranger và Ranger Raptor thế hệ mới được nhập khẩu từ nhà máy Ford ở Thái Lan. Đây cũng là nơi cung ứng cho nhiều thị trường trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Ngoài thị trường Australia, thị trường Phillipines cũng đã ghi nhận một số rất ít trường hợp liên quan đến vấn đề này.

Tại Việt Nam, các dòng xe Ford được nhập khẩu từ Thái Lan chỉ có mẫu xe SUV 7 chỗ Ford Everest và mẫu xe bán tải hiệu suất cao Ford Ranger Raptor. Ford Everest đang được bán ra thị trường dưới 5 phiên bản nhưng chỉ có 2 phiên bản là Wildtrak 2.0L AT 4x4 và Titanium+ 2.0L AT 4x4 là được trang bị động cơ 2.0 Bi-Turbo và cần số điện tử e-Shifter.

Tuy nhiên, hiện trong các hội nhóm những người sử dụng xe Ford chưa ghi nhận các trường hợp phản ảnh về lỗi kể trên. VietNamNet sẽ tiếp tục cập nhật thông tin liên quan đến vụ việc này sau khi có những thông báo mới từ Ford Việt Nam.

Bạn hài lòng hay thất vọng với chiếc xe đầu tiên của mình? Hãy chia sẻ câu chuyện mua ô tô lần đầu tiên của mình tới Ban Ô tô xe máy theo email: [email protected]. Các nội dung phù hợp sẽ được đăng tải. Xin cảm ơn!

Theo đó, phía Sở thông tin hiện đã liên lạc với hai nghệ sĩ. "Chúng tôi đã liên lạc với các nghệ sĩ liên quan. Sau ngày 26/6 khi Quốc Nghiệp và Ngọc Mai về Việt Nam, Sở Văn hóa sẽ mời 2 nghệ sĩ làm việc và có thông tin sau", người đại diện cho biết. 

Chiều 30/5, Sở Văn hóa trong cuộc trao đổi với VietNamNet cho hay đã nắm thông tin vụ việc qua phản ánh của dư luận và sẽ cho xác minh. 

Đại diện Sở cho rằng Ngọc Mai và Quốc Nghiệp là nghệ sĩ hoạt động nghệ thuật tự do, không phải là nghệ sĩ đang công tác tại các đơn vị nghệ thuật công lập thuộc Sở VH-TT TPHCM.

"Về quy định pháp luật đối với hoạt động biểu diễn nghệ thuật, hiện nay chưa có quy định về việc nghệ sĩ hoạt động nghệ thuật tự do ra nước ngoài hoạt động nghệ thuật phải làm thủ tục xin phép với cơ quan quản lý Nhà nước các cấp, ngoại trừ trường hợp tham dự cuộc thi người đẹp, người mẫu ở nước ngoài", phía Sở phản hồi.  

Những ngày qua, đoạn video ghi lại cảnh vợ chồng Ngọc Mai - Quốc Nghiệp đang vui đùa cùng con tại một căn phòng được lan truyền rộng rãi. Đáng chú ý, trên đầu giường ở phòng này có cắm hai lá cờ, một trong số này là cờ ba sọc của chế độ Sài Gòn cũ. Sự việc khiến khán giả bức xúc, một số ý kiến kêu gọi tẩy chay, thậm chí "cấm sóng" 2 nghệ sĩ này. 

Giữa ồn ào, Ngọc Mai và Quốc Nghiệp lên tiếng phản hồi. Cả hai giải thích do gia đình có kỳ nghỉ hè kết hợp biểu diễn cho một chương trình từ thiện tại Mỹ. Khi ở nhà người quen, họ không kiểm soát được hình ảnh lá cờ ba sọc xuất hiện trong video và "hứa sẽ rút kinh nghiệm sâu sắc".

Phần chia sẻ này càng khiến dư luận phẫn nộ, cho rằng cặp đôi thiếu trách nhiệm, ý thức chính trị kém. Hiện Ngọc Mai, Quốc Nghiệp đã khóa trang cá nhân và fanpage Facebook. 

Ca sĩ Ngọc Mai hát "Quê nhà"