Ở nhà trông con, ông bố Singapore rơi vào trầm cảm

Đi cướp để được ngồi tù, cụ ông thoát cảnh nghèo khổ, đói ăn

Vì tiền trợ cấp quá ít ỏi, không đủ ăn nên ông Fu cố tình phạm tội để được ngồi tù.

- Với bộ phận NCT có học vấn cao thì nên tận dụng trí tuệ của họ như thế nào, theo ông? 

Đây là nguồn lực rất lớn, rất quý báu, trong khi nước ta còn chưa giàu. Chúng ta cần phải tận dụng, huy động NCT tham gia phát triển kinh tế, xã hội. 

Sức khoẻ của NCT có thể giảm so với trước, nhưng trí tuệ vẫn sáng suốt, vẫn có thể làm việc, với tiềm năng rất lớn. Để khai thác tiềm năng này, Nhà nước ta đã có chính sách kéo dài thời gian làm việc của cán bộ, công chức có trình độ Tiến sỹ, học hàm PGS, GS trong các cơ sở đào tạo. 

Luật NCT cũng đã đề cập đến chính sách phát huy vai trò của NCT tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, còn nhiều việc phải làm để phát huy tiềm năng NCT có học vấn cao tham gia các hoạt động nghiên cứu, tư vấn, phản biện chính sách, tham gia giảng dạy, giữ gìn di sản văn hóa dân tộc…

- Đặc điểm dân số già của Việt Nam có thuận lợi và khó khăn gì so với các quốc gia trong việc tạo công ăn việc làm cho NCT, thưa ông?

Tốc độ già hóa của Việt Nam nhanh hàng đầu thế giới vì thế ứng phó của chúng ta chưa kịp. Chúng ta có Luật Người cao tuổi ban hành vào năm 2009 nhưng đã lạc hậu rồi. Luật Việc làm không đề cập tới NCT. Một số bộ luật khác cũng chưa đề cập đầy đủ. 

Việt Nam là một nước phương Đông nên vẫn còn tư tưởng “ốm tha già thải”. Nhưng chúng ta không biết rằng cách đây 50-60 năm hoặc xa hơn nữa, tuổi thọ người Việt Nam rất thấp - 50 tuổi đã là già. Còn bây giờ tuổi thọ người Việt lên tới 74 tuổi, có những khu vực thành thị còn cao hơn. Vì thế, 60-69 tuổi vẫn còn khoẻ mạnh. 

Quan điểm của người phương Đông là già thì nghỉ, ở nhà trông cháu. Lối suy nghĩ đó không còn phù hợp với thực trạng nữa.

Thứ hai, độ tuổi 60-69 của NCT Việt Nam chiếm quá nửa, tức là NCT Việt Nam còn trẻ hơn rất nhiều so với các nước khác. Bản thân NCT ngồi không một chỗ cũng thấy mình lãng phí, kể cả là có lương hưu. 

- Theo quan sát của ông, NCT ở các nước đang được cộng đồng của họ tận dụng như thế nào để không lãng phí nguồn nhân lực, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho lực lượng lao động chính? 

Các quốc gia trên thế giới cũng đều nhận ra tiềm năng, vai trò của NCT. Ở Úc và Đức, Chính phủ hỗ trợ NCT đào tạo lại, chuyển đổi sang nghề mới và họ đầu tư rất lớn cho các hạng mục này. Thái Lan già hóa dân số sớm hơn chúng ta và họ cũng có những chiến lược đào tạo, chuyển đổi nghề cho NCT khi họ không làm nghề cũ được nữa. Họ thống kê ra những ngành nghề mà NCT có thể tham gia được một cách hiệu quả, sau đó tổ chức giới thiệu những ngành nghề đó tới NCT, kết nối NCT với người sử dụng lao động. 

Ở Nhật Bản, chúng ta có thể bắt gặp những lái xe taxi 70-80 tuổi. Với các trí thức bậc cao, có học vấn thì hầu như người ta không nghỉ hưu, mà làm việc suốt đời.

Năm ngoái, tôi có tham dự hội thảo các nhà khoa học trên thế giới gồm 50 quốc gia, chủ trì là Viện Hàn lâm Khoa học Mỹ. Các chuyên gia đều tập trung nhiều vào người già châu Á vì châu Á chiếm 60% NCT trên thế giới. 

Các nhà khoa học nói rằng, loài người đang đứng trước 2 vấn đề mới kể từ khi chúng ta xuất hiện, đó là biến đổi khí hậu và già hóa dân số. 

Ứng phó với già hóa dân số chưa có một quốc gia nào thành công cả, kể cả Nhật Bản và Singapore. Chính vì thế, các nhà khoa học khuyến cáo các quốc gia nên xây dựng lộ trình già hóa dân số khoẻ mạnh, hạnh phúc đến năm 2050. Chúng ta phải chuẩn bị từ bây giờ, nếu không, sẽ không kịp. 

Trong vấn đề già hóa dân số, đừng chỉ nhìn già hóa là gánh nặng, mà còn phải nhìn thấy ở đó những tiềm năng, cơ hội để phát triển và tăng trưởng kinh tế. Ví dụ như chúng ta có thể phát triển các ngành nghề phục vụ NCT. Đặc biệt, NCT không chỉ là gánh nặng mà còn là nguồn lực để phát triển, tăng trưởng nếu chúng ta biết tận dụng năng lực của họ. Nếu các quốc gia không tranh thủ được nguồn lực này thì sẽ già hóa không thành công. 

LTS: Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Tuy nhiên, chỉ 1/3 số người cao tuổi Việt Nam có lương hưu, và các trợ cấp khác. Hầu hết lao động người cao tuổi là đối tượng dễ bị tổn thương – không có hợp đồng, lương thấp, không được đóng bảo hiểm… 

Tuy nhiên, có một thực tế là, hơn một nửa người cao tuổi Việt Nam đang ở độ tuổi 60-69 – độ tuổi mà hiện nay nhiều người vẫn còn khoẻ mạnh, minh mẫn. Nhưng một phần do không tìm được công việc phù hợp, một phần vì tư tưởng cũ, họ chưa được tận dụng hết sức khoẻ, trí tuệ của mình, gây ra lãng phí cho chính người cao tuổi và cả cho đất nước.

VietNamNet giới thiệu tuyến bài Già hoá dân số và việc làm cho người cao tuổinhằm làm rõ hơn về vấn đề này.

Diễn ra từ 9h ngày 6/10, tọa đàm đầu tiên với chủ đề "Ứng dụng chuyển đổi số trong thực tiễn" dự kiến thu hút hàng trăm người tham gia. Phiên thảo luận có sự phối hợp, đồng hành của các cơ quan quản lý, cung cấp thông tin về chính sách, giải pháp hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, kết quả chuyển đổi số tại TP HCM và nhiệm vụ đến năm 2025. Đồng thời còn có các chủ đề xoay quanh thúc đẩy tăng trưởng từ chuyển đổi số cho doanh nghiệp SME, kết nối thanh toán, kiến tạo môi trường làm việc số, thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi số hiệu quả...

Câu trả lời khá nhất quán, gần như không ai nhớ đã bầu cho đại biểu.

Không nhớ tên các đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân mình đã bầu là tình trạng chung của nhiều cử tri chúng ta.

Không nhớ tên đại biểu thì khó xác lập chế độ trách nhiệm của đại biểu trước cử tri. Nếu dân chủ là việc các đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân phải chịu trách nhiệm trước cử tri, chúng ta sẽ vận hành nền dân chủ của mình thế nào trong tình cảnh như vậy?

Hơn nữa, nhớ tên đại biểu của mình, tức là nhớ tên người đã được mình ủy quyền, không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi.

Trong thể chế chính trị hiện nay, chỉ có các đại biểu mới phụ thuộc vào cử tri và vì vậy mới có khuyến khích lớn nhất để lắng nghe và cố gắng giải quyết những vấn đề của chúng ta. Các quan chức hành chính ít có động lực này, vì họ cũng ít phụ thuộc vào cử tri hơn. Điều này đúng không chỉ cho Việt Nam, mà còn đúng cho tất cả các nước có bầu cử dân chủ.

Tôi còn nhớ, một cặp vợ chồng Việt kiều Australia về Việt Nam thăm thân, và người vợ sinh con ở Việt Nam. Không biết vì chuyện gì, vợ chồng họ đã bất đồng đến mức người chồng cầm toàn bộ hộ chiếu, giấy tờ bỏ về Australia. Người vợ và đứa con bị kẹt lại ở Việt Nam vì không còn giấy tờ tùy thân. Cô đã tìm cách tiếp cận nhiều cơ quan chức năng của Australia nhưng không xử lý được vấn đề. Khi rời Australia, cô chưa có đứa con, các giấy tờ chứng minh sự ra đời của đứa trẻ đã bị chồng mang đi mất. Gần như không có cách gì để người mẹ có thể làm được thủ tục đưa con cùng trở về Australia.

Quá bế tắc, cô đã gửi thư cầu cứu vị nghị sĩ Australia, là đại biểu đại diện cho cô. Ông nghị sĩ đã tiếp xúc tất cả cơ quan chức năng liên quan và giải quyết được cho hai mẹ con trở về Australia. Rõ ràng, trong tất cả các quan chức nước này, vị nghị sĩ có sự khuyến khích lớn hơn cả trong việc giúp người mẹ Việt kiều. Vấn đề không chỉ nằm ở chỗ cô đã bỏ phiếu bầu ra ông, mà còn nằm ở chỗ trong đợt bầu cử tới, nghị sĩ vẫn cần tới lá phiếu của cô.

Một mô thức khuyến khích tương tự cũng sẽ vận hành ở Việt Nam, nếu chúng ta nhớ tên các đại biểu Quốc hội hay Hội đồng nhân dân của mình. Ta còn có thể tiếp cận họ để nhờ giúp đỡ khi gặp khó khăn.

Có thể, không phải đại biểu nào của Việt Nam cũng chuyên nghiệp và hiệu năng trong việc giải quyết khiếu nại và kiến nghị của cử tri. Tuy nhiên, điều này thuộc về kỹ năng nhiều hơn.

Nền dân chủ đại diện có hai cấu phần: đại diện và ủy quyền. Phần đại diện do các đại biểu đảm nhiệm; phần ủy quyền do cử tri đảm nhiệm.

Vận hành nền dân chủ đại diện chính là vận hành cả hai phần cấu thành này. Tuy nhiên, từ trước đến nay, có vẻ như chúng ta chỉ chú ý đến phần đại diện mà ít quan tâm đến phần ủy quyền.

Các đại biểu phải hoạt động theo quy chế, phải báo cáo kết quả hoạt động với cử tri, phải chịu sự giám sát của Mặt trận và của truyền thông... Còn các cử tri, sau khi bỏ phiếu xong, gần như hết trách nhiệm, gồm cả việc nhớ tên.

Ngoài ra, trong gần 30 năm làm việc cho Quốc hội, tôi biết rằng có không ít đại biểu đã giải quyết được rất nhiều việc cho cử tri của mình, đặc biệt là khi họ đeo bám đến cùng những vấn đề mà cử tri kiến nghị.

Làm đại biểu, đặc biệt đại biểu Quốc hội, là một nghề rất khó. Nếu chỉ được làm một nhiệm kỳ, khó có đại biểu nào có thể trở nên hiệu năng và chuyên nghiệp được. Điều đáng phấn khởi là tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách đang được tăng lên đến 40% cho khóa XV tới này. Như vậy, chúng ta sẽ có đến 200 đại biểu sẽ làm việc toàn thời gian cho Quốc hội và cử tri. Hy vọng, họ sẽ có kỹ năng làm người đại diện cho nhân dân tốt hơn, chuyên nghiệp hơn.

Tất nhiên, để có được các đại biểu hiệu năng, trước hết phải chọn được những đại biểu như vậy hoặc có tiềm năng trở thành như vậy qua cuộc bầu cử vào ngày 23 tháng 5 sắp tới. Mà ở đây, cử tri chúng ta sẽ có vai trò quyết định.

Ngày bầu cử tháng 5 sắp tới chính là ngày "chọn mặt gửi vàng". Để "chọn mặt gửi vàng", quan trọng là phải hiểu biết về các ứng cử viên mà mình sẽ cân nhắc lựa chọn.

Tìm kiếm thông tin về các ứng cử viên thông qua tiểu sử, qua các cuộc tiếp xúc cử tri trong quá trình vận động bầu cử và qua phỏng vấn được đăng tải trên truyền thông rất quan trọng. Trong trường hợp bất khả kháng, bạn vẫn có thể tìm hiểu về các ứng cử viên thông qua tiểu sử tóm tắt được dán ở khu vực bỏ phiếu.

Quan trọng hơn nữa, cần tránh hiện tượng bầu thay, bầu mù. Bầu thay là việc một người đi bầu cử thay cho cả nhà. Việc này mặc dù bị pháp luật nghiêm cấm, nhưng đôi khi vì thành tích, nhiều tổ bầu cử có thể nhắm mắt cho qua. Bầu mù là việc nhắm mắt gạch đại cho xong, không cần để ý mình đã bầu cho ai.

Nếu chúng ta để chuyện bầu thay, bầu mù xảy ra, thì làm sao ta có thể nhớ được mình đã bầu cho ai? Nếu không nhớ được mình đã bỏ phiếu cho ai, làm sao bạn biết đại biểu của mình là ai để đòi hỏi người đó phải đại diện cho lợi ích của mình?

Nguyễn Sĩ Dũng