Phố Ngọc Hà (Ba Đình, Hà Nội) nằm cạnh Lăng Bác, địa điểm du lịch thu hút du khách đến thăm quan.

Con phố này chính là một phần của làng hoa Ngọc Hà, ngôi làng có tuổi đời hơn một nghìn năm, gắn liền với kinh thành Thăng Long xa xưa.

Ông Trần Huy Bộ - người trồng hoa cuối cùng của làng

Ông Trần Huy Bộ (SN 1942 - Ba Đình, Hà Nội) - người gốc làng Ngọc Hà chia sẻ, dòng họ ông sinh sống lâu đời ở mảnh đất này.

“Nhiều tài liệu ghi chép lại, hơn một nghìn năm trước người dân từ Ninh Bình, Thanh Hóa theo vua Lý Thái Tổ ra đất Thăng Long. Nhà Lý lập Thập tam trại (13 khu trại) ở phía Tây kinh thành để trồng lúa, trồng rau làm nguồn cung cấp nhu yếu phẩm.

Trong đó, làng Đại Yên cung cấp lá thuốc Nam, làng Ngũ Xã cung cấp đồng, làng Ngọc Hà cung cấp hoa…”, ông nói. 

Dấu tích của ngôi làng cổ là đình và chiếc hồ lớn đầu ngõ 158 Ngọc Hà.

Ngõ 158 phố Ngọc Hà bây giờ là đầu làng Ngọc Hà xưa, phía cổng làng có đình nằm giữa cái hồ lớn. Cuối thế kỷ XIX, người Pháp đã xây dựng vườn Bách thảo trên đất của làng Ngọc Hà để trồng thí nghiệm các loài cây. 

Ngoài trồng các giống cây bản địa, họ còn cho nhập các giống hoa từ châu Âu gồm: Cẩm chướng, phăng, cúc vàng, violet.

Người quản lý vườn Bách thảo thuê người dân Ngọc Hà làm vườn. Nhờ vậy, dân làng học cách trồng hoa của người Pháp, gây được giống các loài hoa mới vì trước kia họ chỉ trồng các loại hoa như mẫu đơn, huệ, hồng, cúc vạn thọ, ngâu, thiên lý…

Ở làng, đàn ông cuốc đất, làm vườn, người già bắt sâu, nhặt lá, còn việc bán buôn phần lớn là chị em phụ nữ. Hình ảnh những cô gái mặc áo tứ thân, chít khăn mỏ quạ, gánh hoa trên phố đã trở thành nét đẹp của Hà Nội đầu thế kỷ 20.

“Làng Ngọc Hà trồng hoa không dùng đến phân bón hóa chất hay phun thuốc kích thích. Chúng tôi chủ yếu dùng phân hữu cơ là bùn đất và phân Bắc (loại phân bón từ phân động vật, đào hố, ủ dưới lòng đất). Quanh làng Ngọc Hà xưa nhiều ao, hồ. Mỗi dịp tát ao, người ta lấy bùn phơi rồi đập nhỏ ra, trộn với phân Bắc, bón cho hoa”, ông Bộ nói.

Gia đình ông Bộ sở hữu mảnh đất 360m2 chuyên trồng hoa. Vụ hoa này vừa thu hoạch, gia đình ông cuốc đất, trồng loại hoa khác.

Ngoài trồng hoa, cha ông Bộ thường lên Quảng Bá, Nghi Tàm, mua hoa mang về khu phố cổ bán lại, ăn chênh lệch vài đồng. Mùa nào thức ấy, tháng 4 cụ lấy loa kèn, tháng 5 cụ lấy sen, thược dược…

Dịp Tết, cụ chuyển hoa ra Hàng Lược - chợ hoa Tết xưa của người Hà Nội bán. Nhờ chăm chỉ, cụ dư dả kinh tế nuôi các con.

Ông Bộ lớn lên, đi bộ đội nhưng sau này, vẫn quay lại với nghề trồng hoa gia truyền. Ngoài trồng hoa, dân làng Ngọc Hà còn trồng rau, cung cấp cho nhà nước trong thời kỳ bao cấp.

Một ký ức đẹp của ông Bộ về làng hoa xưa là vào mùa cưới hỏi. Thời ấy, đám cưới chỉ dùng hoa dơn trắng, bó dài, đính dải ruy băng màu hồng trên tay cầm.

Dân buôn hoa trên Hàng Khay đổ về làng mua hoa tấp nập. Một số người dân đến mua lẻ rồi nhờ chủ vườn bó hộ. Nhiều nhà bán hoa, kiêm luôn cả bó hoa thuê.

Cũng giống ông Bộ, bà Phạm Thị Chức (78 tuổi, Hoàn Kiếm, Hà Nội) sinh ra và lớn lên ở làng hoa Ngọc Hà.

Gia đình bà có mảnh vườn lớn, đủ các loại hoa. Bà cho biết, cha mẹ bà thường lấy giống hoa từ Đà Lạt. Nhân lực gia đình không đủ, cha mẹ bà Chức phải thuê thêm người làm.

Bà Phạm Thị Chức đầy ắp ký ức về làng hoa giữa lòng Hà Nội xưa.

Nhiều đoàn phim vào làng quay, có lần có mượn vườn nhà bà Chức làm bối cảnh. Khi bà tham gia công tác, đi lấy chồng trên phố cổ, nhiều người gặp lại vẫn nhớ mặt, hỏi han.

Trong ký ức của bà, những người phụ nữ làng hoa luôn tảo tần, chịu thương chịu khó. Ngày từ lúc mới hiểu biết, bà Chức được mẹ dạy trồng trọt, nữ công gia chánh, may vá.

“Ngày nhỏ, tôi hay theo mẹ lên Hồ Gươm bán hoa. Sáng sớm tinh sương, mẹ ra vườn hái hoa, buộc thành từng bó hay gói trong lá dong, lá chuối, xếp đầy vào hai chiếc sọt tre.

Sau buổi bán hàng, bao giờ tôi cũng được mẹ cho một que kem mát lạnh. Thức quà vặt mà đứa trẻ nào cũng mê mẩn”, bà Chức kể.

Nỗi tiếc nuối khi làng cổ biến mất

Nổi tiếng một thời là vậy nhưng làng hoa Ngọc Hà không tránh khỏi sự bủa vây của cơn lốc đô thị hóa và kinh tế thị trường.

Thập niên 90 của thế kỷ trước, thanh niên trong làng đi thoát ly. Khu vực xung quanh làng Ngọc Hà nhà cửa mọc lên san sát, giá đất tăng vùn vụt".

"Tấc đất, tấc vàng", nhiều gia đình bán đất, lấy tiền chia cho các con dựng vợ, gả chồng. Cuộc sống thay đổi, diện tích đất trồng hoa thu hẹp, rồi nghề trồng hoa dần suy tàn. 

Theo ông Bộ, trước đây khu vực này là những luống hoa trải dài, giờ thành nhà cửa và ngõ xóm.

Ông Bộ buồn rầu, cho biết, trồng hoa như đánh bạc, hoàn toàn phụ thuộc vào thời tiết, lợi nhuận lại thấp. Năm nào thời tiết thuận lợi, người nông dân còn kiếm được, gặp thời điểm khí hậu khắc nghiệt, hoa hỏng là mất trắng. Mặc dù quanh năm làm lụng nhưng ông Bộ và các gia đình trong làng cũng chỉ đủ ăn.

Đây có lẽ là những nguyên nhân khiến cho làng hoa nức tiếng dần biến mất. Ngày nay, làng hoa đã đổi thành phố Ngọc Hà, ngõ Ngọc Hà.

Dân ngụ cư ở khắp nơi về đây mua nhà, sinh sống. Làng hoa vàng son một thuở chỉ còn trong hoài niệm. Những con người muôn năm cũ của làng đều ở tuổi xế chiều, có người đã rời xa cõi tạm.

Nhà mọc lên san sát khiến làng hoa yên bình chỉ còn là hoài niệm.

10 năm trước, luyến tiếc nghề cổ, ông Bộ vẫn trồng hoa. Sau do tuổi cao, sức yếu, ông đành bỏ đất hoang. Con trai ông chỉ còn làm cây hoa giống, đưa đi Hải Phòng, Yên Bái, Phú Thọ bán.

Dấu vết còn sót lại ở làng hoa Ngọc Hà có lẽ chỉ còn đình cổ cùng hồ nước xanh ngắt, phản chiếu bầu trời lấp lóa như gương…

Giai nhân làng hoa và công tử phố cổ nên duyên từ tiếng vĩ cầm

 Thuở ấy, tiếng đàn du dương, say đắm lòng người của chàng nhạc công khiến cô gái làng hoa Ngọc Hà cảm mến.

Bà chờ đợi qua 12 giờ trưa, bởi giờ đó bên Mỹ đang là nửa khuya. Con gái bà sẽ kết thúc ca làm và gọi điện về cho mẹ. Ngày nào cũng vậy, họ nói chuyện cho thỏa những năm tháng xa cách.

Bà là bà Hồ Thị Mót (ở TP Kon Tum, Kon Tum), mẹ của chị Hàng Trúc Thảo - người con bị thất lạc suốt 43 năm.

Ngày chia ly

Chị Nguyễn Thị Ngọc Mai (con gái bà Mót, em gái chị Thảo) kể lại, gia đình chị để lạc mất chị Thảo trong những năm tháng chiến tranh.

Tháng 4/1975, bà Mót và chồng là ông Châu cùng 3 con gái (1 đến 5 tuổi) từ Tây Nguyên xuống tỉnh Khánh Hòa theo đường Bảy (quốc lộ 25 ngày nay) để lánh nạn. Thời điểm đó, gia đình bà còn có 2 con trai đang gửi nhờ họ hàng chăm sóc.

Bức ảnh chị Thảo ngày nhỏ.

Đi xe đến sông Đà Rằng, chiếc cầu bị gãy, ông Châu xuống sông gần đó lấy nước, bà Mót trải tấm khăn cho 3 con ngồi bên vệ đường.

Bà Mót quay trở lại xe lấy bộ quần áo để thay cho cô con gái 3 tuổi là Nguyễn Thị Thu Nga (tên thật của chị Hàng Trúc Thảo). Tuy nhiên khi quay lại chỗ 3 con thì bà tá hỏa phát hiện chị Thảo biến mất.

Họ tìm khắp nơi nhưng không thấy con. Khi chiếc cầu thông, họ vào Nha Trang (Khánh Hòa). Khoảng 2, 3 ngày sau, vợ chồng bà lại quay tìm con gái nhưng kết quả vẫn là con số 0.

Mất con, ông Châu buồn đến phát bệnh. Họ bán tất cả tài sản để lấy tiền tìm con. “Thời điểm đó, vợ chồng chỉ còn cái tủ đứng và tấm ảnh con gái”, bà Mót nhớ lại.

Đau đớn đến mức suy sụp nhưng rồi họ vẫn phải gượng dậy để nuôi con. Nhiều năm sau, gia đình bà khai hoang lập nghiệp ở TP Kon Tum. Họ sinh thêm 6 người con nữa.

Dù cuộc sống êm ấm với con cháu, dâu rể quây quần, vợ chồng ông bà vẫn chưa nguôi nỗi nhớ thương cô con gái bị mất tích.

“Có lần, một người mách ở Đà Nẵng có cô gái giống chị tôi, cha tôi liền bỏ việc vào đó tìm nhưng không phải”, chị Ngọc Mai kể lại.

Cho đến khi nhắm mắt xuôi tay vào năm 2005, ông Châu vẫn chưa thể thực hiện mong ước của mình là đưa con gái về đoàn tụ cùng gia đình. Ông ra đi khi chưa nhìn được con gái lần cuối.

43 năm lạc khỏi vòng tay mẹ…

3 tuổi, cô bé Nguyễn Thị Thu Nga bị lạc. Chị cùng 5 đứa trẻ khác không có thân nhân bên cạnh được đưa về một trường tiểu học ở P. Ngọc Hiệp, Nha Trang. Khi một người phụ nữ độc thân là bà Hàng Thị Tư xuất hiện, chị chỉ chạy theo ôm bà mà không màng đến người khác.

Chị Thảo (bên phải) và mẹ là bà Hồ Thị Mót.

Bà thương và đưa chị về nuôi, đặt cho chị cái tên là Hàng Trúc Thảo. Chị cảm thấy may mắn khi được ở cùng người mẹ nuôi nhân hậu. Nhưng năm chị 13 tuổi, mẹ nuôi mất vì bệnh nan y. Trước khi mất, bà kể lại mọi thông tin để sau này chị có thể tìm lại gia đình.

12 năm sau, chị gặp anh Lâm - người mang lại hạnh phúc cho chị. Nhiều năm sau, anh chị được gia đình người mẹ nuôi bảo lãnh sang Mỹ.

Ở Mỹ, chị làm trong một công ty sản xuất bao thư. Họ có 2 con (1 trai, 1 gái). Dù cuộc sống ổn định trên đất Mỹ nhưng lòng chị vẫn luôn khao khát được biết về gia đình, về cội nguồn của mình.

Một người Việt làm cùng công ty với chị ở Mỹ thường xuyên xem chương trình “Như chưa hề có cuộc chia ly” đã động viên chị gửi hồ sơ cho chương trình. Thông tin gửi đi quá ít, “dẫu vậy tôi vẫn hi vọng một ngày nào đó, điều kỳ diệu sẽ xảy ra…”, chị nói.

… và đoàn tụ từ bức ảnh cô bé có mái tóc xoăn

12 năm sau ngày chị Thảo mất tích, năm 1987, chị Ngọc Mai mới được sinh ra. Thương cha mẹ luôn đau đáu nhớ người chị, năm học lớp 12, chị Mai gửi thư cho chương trình “Như chưa hề có cuộc chia ly” để tìm chị gái chưa một lần gặp mặt.

“Chương trình yêu cầu cung cấp ảnh nhưng gia đình tôi có một bức ảnh duy nhất của chị thì lại bị mất. Thông tin chúng tôi có được “bị thất lạc năm 1975, chị có nốt ruồi trên vai hoặc cổ, tóc xoăn” là quá ít ỏi”, chị kể.

Chị Ngọc Mai bế con gái được cho là có nhiều điểm giống chị gái chị ngày nhỏ.

Năm 2018, chị vào trang web “Hãy lên tiếng” của chương trình để xem hồ sơ những người muốn tìm lại gia đình.

Chị Mai nhìn thấy bức hình cô bé 3 tuổi, tóc xoăn rất giống con gái mình hiện tại. Đồng thời những thông tin trên đó giống với người chị đã mất tích nên liên hệ với chương trình.

“Tháng 9/2018, đại diện chương trình gọi điện xin mẫu tóc của mẹ tôi để làm xét nghiệm ADN. Giữa tháng 9, họ gọi điện báo là đã tìm được chị tôi rồi. Nghe đến đó, tôi bủn rủn hết cả tay chân”.

Ngày 5/10/2018, đại gia đình chị Mai với gần 70 người đã tụ họp lại. 12h trưa, chị Hàng Trúc Thảo cùng đại diện chương trình bước vào nhà.

Người mẹ tuổi ngoài 70, mái tóc bạc phơ, òa khóc khi nhìn thấy người con gái thất lạc suốt 43 năm. Chị Thảo cũng không kìm được cảm xúc trong vòng tay mẹ.

“Chị giống anh em chúng tôi lắm, tất cả đều như cùng một khuôn mặt. Nhiều người còn bảo, không cần xét nghiệm ADN cũng nhận ra là ruột thịt”, chị Mai kể lại.

“Khỏi nói được mẹ tôi mừng thế nào. Bà không nghĩ là ở tuổi gần đất xa trời vẫn còn cơ hội gặp lại con gái. Tháng 4/2019, chị đón mẹ sang Mỹ chơi. Lúc về, mẹ vui lắm, kể chuyện bên đó suốt”, chị Mai cho biết.

Hiện, bà Mót đang sống một mình, các con bà đều ở cùng một dãy phố và thường xuyên qua thăm nom mẹ.

“Trưa nào tôi ghé qua nhà cũng thấy chị Thảo gọi facetime từ Mỹ về gặp mẹ qua chiếc ipad chị mua tặng. 12h đêm bên đó là chị kết thúc ca làm, lại gọi cho mẹ để buôn chuyện.

Suốt cả tiếng đồng hồ, hai mẹ con cứ nói đủ thứ như hôm nay làm gì, ăn gì, gặp ai… Chị thương mẹ, thường gửi sữa và thuốc về Việt Nam. Chị gửi nhiều quá nên mẹ bắt để mẹ trả tiền vì lo chị tốn kém”, chị Mai cho biết.

'Chia ly người đang sống đáng sợ hơn chia ly người đã mất'

'Sự chia ly, mất mát người thân còn đáng sợ hơn cả sự chia ly do cái chết. Còn gì đau đớn hơn khi biết rằng người thân mình đang sống lạc lõng, côi cút trên cuộc đời này" - nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.

Tôi bảo: "Thẻ này có cả tiền của công ty nữa, em cần tiền thì để anh chuyển tiền vào tài khoản cho". Linh lấy thẻ ra trả cho tôi với thái độ khó chịu: "Em không cần tiền của anh nhưng em muốn giữ thẻ của anh".

Tôi không hiểu Linh có ý định gì mà hành động như thế. Nếu đưa thẻ cho Linh thì việc chi tiêu của tôi ra sao, chưa kể liên quan đến tiền bạc của công ty. Linh lấy cớ đó để giận dỗi, đòi chia tay vì nghĩ tôi chưa thật lòng toàn tâm toàn ý với cô ấy.

Tôi nghĩ đến khi cưới nhau đã là vợ chồng thì không nói làm gì, còn bây giờ mới tìm hiểu mà làm vậy thì tôi thật sự không hiểu. Lần này, mặc Linh cố tình không liên lạc nhưng tôi chẳng muốn làm lành.

Tôi không biết mình cư xử có hợp lý không hay phải đưa thẻ ATM cho Linh mới đúng. Tôi tự nhận mình non nớt trong tình yêu, xin mọi người cho tôi lời khuyên.

'Tôi không yêu chồng, tôi yêu người cũ'

Tôi không yêu chồng, muốn ly hôn để đến với người mình yêu. Thế nhưng, chồng tôi quá tốt.

Công ty tôi từ đầu tháng 1/2021 đã râm ran bàn tán chuyện thưởng Tết. Khỏi phải nói, ai cũng thấp thỏm xem năm nay thưởng thế nào? "Nghe đồn năm nay công ty mình không có tiền thưởng Tết đâu mà chuyển sang thưởng bằng hiện vật đấy" - tiết lộ của cô đồng nghiệp khiến cả phòng tôi hoang mang, nhốn nháo, xì xào lớn nhỏ. Có người nhanh chân chạy qua phòng khác nghe ngóng thêm tình hình.

Đây là chuyện thường tình bởi sau một năm làm việc vất vả, ai cũng mong có một khoản thưởng hậu hĩnh để sắm Tết, trả nợ, hay chí ít cũng để tự thưởng cho bản thân mình một thứ gì đó có ý nghĩa. Thế nhưng, năm nay mọi thứ rất khác bởi hai lý do:

Thứ nhất, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 suốt cả năm vừa rồi khiến việc kinh doanh của công ty bị ảnh hưởng nặng nề. Chúng tôi đã phải chấp nhận bị cắt giảm nhiều khoản thưởng nhỏ trong năm, trải qua giai đoạn cắt giảm nhân sự, và giờ cũng phải chuẩn bị tâm lý cho nguy cơ bị cắt nốt thưởng Tết.

Thứ hai, một điểm mới trong năm nay là Điều 104 Bộ luật lao động 2019 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2021) quy định về "thưởng" thay vì "tiền thưởng" như Bộ luật cũ. Theo đó, khái niệm thưởng cho người lao động cũng được mở rộng ra, có thể là tiền hoặc tài sản hoặc bằng các hình thức khác căn cứ vào kết quả sản xuất kinh doanh, mức độ hoàn thành công việc của người lao động. Điều đó có nghĩa, dịp Tết Nguyên đán Tân Sửu này, các nhà sử dụng lao động có quyền thưởng bằng hiện vật thay vì thưởng tiền cho người lao động. Mà đương nhiên, với nhân viên chúng tôi, chẳng ai muốn phải nhận hiện vật thay cho tiền.

Năm 2020 đã qua đi với vô vàn khó khăn cả về kinh tế lẫn đời sống xã hội, tôi rất chia sẻ với các doanh nghiệp và hiểu người lao động cũng cần san sẻ gánh nặng với các ông chủ để cùng vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, đối với người lao động, thưởng Tết không chỉ là giá trị vật chất mà trong đó còn chứa đựng những yếu tố tinh thần, là nguồn động lực để mỗi người phấn đấu hơn với mong muốn có được tiền thưởng nhiều hơn. Với nhiều người, nếu không có tiền thưởng thậm chí còn coi như không có Tết.

Tất nhiên, việc thưởng phải căn cứ vào kết quả hoạt động của doanh nghiệp, không thể đòi hỏi và gây áp lực. Nhưng tôi mong, các ông chủ doanh nghiệp sẽ có cái nhìn nhân văn và thấu hiểu cho mong mỏi chính đáng của người lao động để có những quyết định hợp lý, hợp tình, giúp tất cả có thể đón một cái Tết ấm no, bình yên sau một năm quá nhiều biến động.

Đỗ Duy Nam

>> Công ty bạn thưởng Tết bằng tiền hay hiện vật? Chia sẻ bài viếttại đây.Ý kiến không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.