'Chôn rau cắt rốn' hay 'chôn nhau cắt rốn'?

- Một phụ huynh có con học tiểu học tại Hà Nội cho rằng sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 sử dụng sai thành ngữ “Chôn rau cắt rốn” và cho rằng phải là “chôn nhau cắt rốn” mới đúng.

Cụ thể,ônraucắtrốnhaychônnhaucắtrốlịch thi đấu bóng đá giải ngoại hạng anh trong phần Luyện từ chủ đề Mở rộng vốn từ: Tổ quốc nằm ở trang 18 Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 tập 1 có câu 4 với yêu cầu:

Đặt câu với một trong những từ ngữ dưới đây:

a) Quê hương

b) Quê mẹ

c) Quê cha đất tổ

d) Nơi chôn rau cắt rốn

Tuy nhiên, vị phụ huynh này cho rằng phải là “Nơi chôn nhau cắt rốn”, chứ không phải “Chôn rau cắt rốn”.

Trước đó, một thầy giáo ở TP.HCM khi góp ý cho cuốn sách này cũng cho rằng thành ngữ "chôn rau cắt rốn" là sai, đúng ra phải là "chôn nhau cắt rốn".

Phần nội dung trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 tập 1 khiến phụ huynh băn khoăn. Ảnh: Thanh Hùng.

Trong khi đó, anh Kiều Hải, một nhà báo ở Hà Nội nhận xét: "Chôn rau cắt rốn" là một thành ngữ quá phổ biến, thậm chí còn được sử dụng nhiều hơn cả "chôn nhau cắt rốn", vì "rau" đi với "rốn" thì thuận miệng lẫn thuận tai hơn.

Anh cho biết, thành ngữ này được ghi nhận và giải nghĩa trong rất nhiều cuốn từ điển, chẳng hạn như:

- Đại từ điển tiếng Việt (Bộ GD-ĐT và Trung tâm Ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam), do Nguyễn Như Ý chủ biên.

- Từ điển tiếng Việt (Trung tâm Từ điển học Vietlex), bản in năm 2014.

- Thành ngữ tiếng Việt, của Nguyễn Lực - Lương Văn Đang, với sự cộng tác của Nguyễn Đăng Châu, Phạm Văn Thứ, Bùi Duy Tân, bản in năm 1978 và 2009. Bản 2009 còn bổ sung cách nói ngược là "cắt rốn chôn rau".

Thành ngữ "chôn rau cắt rốn" được giải thích trong một cuốn từ điển

Anh Hải cho biết thêm:

"Sợ rằng, trong Nam và trước đây quen dùng "nhau" thay cho "rau", tôi lại thử tra tiếp thì thấy "chôn rau cắt rốn" cũng xuất hiện cả trong cuốn "Việt Nam tự điển" của Lê Văn Đức cùng một nhóm văn hữu soạn, Lê Ngọc Trụ hiệu đính, xuất bản ở Sài Gòn lần đầu năm 1970.

Theo anh Hải, phụ huynh nhìn nhận thì có thể theo cảm tính; nhưng thầy giáo thì lại sơ suất, không có thói quen tra cứu từ điển trước khi góp ý là điều "chưa khoa học".

VietNamNetđã liên hệ tới Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam để làm rõ điều này.

Ông Nguyễn Văn Tùng, Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam khẳng định câu này không sai.

Ông Tùng lý giải, trong tiếng Việt, rauhoặc nhaulà hai cách phát âm (hai biến thể ngữ âm) của cùng một từ chỉ bộ phận nối thai nhi với thành tử cung của mẹ qua dây rốn để cung cấp dinh dưỡng, bài tiết chất thải và trao đổi khí qua máu cho thai nhi. 

Ông Tùng đưa dẫn chứng: Từ điển tiếng Việtcủa Viện Ngôn ngữ học (do Hoàng Phê chủ biên, NXB Đà Nẵng và Trung tâm Từ điển học, 2005) có cả hai mục từ rauvà nhau, nhưng cho rằng raulà cách phát âm của phương ngữ (tr, 706, 822).

Tuy nhiên, cuốn Giải phẫu sinh lý, tập 2của Bộ Y tế (NXB Y học, 1986) gọi bộ phận nêu trên là rau: “Thai phát triển do các tác động phối hợp của buồng trứng, của rau và của thùy trước tuyến yên”(tr. 93); “Bản thân rau thai cũng tiết ra progesteron và estrogen”(tr.94).

Cuốn Thành ngữ học tiếng Việtcủa Hoàng Văn Hành (NXB Khoa học xã hội, 2015) chấp nhận cả hai thành ngữ Chôn rau cắt rốnvà Chôn nhau cắt rốn.

Còn Tố Hữu, nhà thơ bậc thầy về sử dụng ngôn ngữ dân gian thì viết:

“Ai về thăm bưng biền Đồng Tháp,

Việt Bắc miền Nam, mồ ma giặc Pháp

Nơi chôn rau cắt rốn của ta!”(Tố Hữu toàn tập, NXB Văn học, 2009, tr. 224)

Như vậy, ông Tùng khẳng định thành ngữ nơi chôn rau cắt rốnmà sách giáo khoa Tiếng Việt 5 cung cấp là đúng. “Ở những địa phương quen gọi raulà nhau, các thầy, cô giáo có thể giải thích cho học sinh hiểu và học sinh cũng có thể sử dụng cách gọi nào quen thuộc hơn với mình”, ông Tùng nói.

Đồng quan điểm, PGS. TS Phạm Văn Tình (Tổng thư ký hội ngôn ngữ học Việt Nam) cũng cho rằng “Chôn nhau cắt rốn”và “Chôn rau cắt rốn”là 2 biến thế mỗi nơi dùng 1 kiểu và cả 2 đều có thể dùng được.

Thanh Hùng