Trả lời vấn đề này, liên quan đến các giải pháp khắc phục tình trạng thiếu nguồn vốn ưu đãi, Bộ Xây dựng cho biết, tại Nghị quyết số 43/2022 và Nghị quyết số 11, Quốc hội và Chính phủ đã ban hành 2 gói hỗ trợ tín dụng để phát triển NƠXH. 

Cụ thể là cho vay ưu đãi thông qua Ngân hàng chính sách xã hội đối với cá nhân, hộ gia đình để mua, thuê mua NƠXH, nhà ở cho công nhân; xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở theo chính sách về nhà ở xã hội; Tổng nguồn vốn cho vay tối đa là 15.000 tỷ dồng; 

Gói thứ hai là cho vay hỗ trợ lãi suất 2%/năm thông qua hệ thống ngân hàng thương mại cho một số ngành nghề, lĩnh vực, trong đó có xây dựng nhà ở xã hội, nhà cho công nhân mua, thuê và thuê mua, cải tạo chung cư cũ. Tổng nguồn vốn để bù lãi suất là 40.000 tỷ đồng.

Đối với gói cho khách hàng cá nhân vay mua, thuê mua NƠXH, xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở thông qua Ngân hàng chính sách xã hội, hiện nay thực hiện theo quy định của Nghị định số 100/2015. Theo báo cáo của Ngân hàng chính sách xã hội, đến ngày 15/5/2022, đã giải ngân được 140 tỷ cho 749 khách hàng.

Đối với gói cho vay doanh nghiệp thông qua hệ thống ngân hàng thương mại, được biết, đã có 41 địa phương gửi báo cáo đề xuất 240 dự án xây dựng NƠXH, nhà ở cho công nhân, cải tạo chung cư cũ đang triển khai.

Tuy nhiên, qua rà soát điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 5 Điều 10 Nghị định số 31 thì có 4 dự án NƠXH, nhà ở công nhân được UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm về hồ sơ pháp lý và đề xuất nhu cầu vay vốn (tỉnh Lào Cai, Hòa Bình, Tây Ninh, Tiền Giang). 4 dự án với quy mô 6.426 căn hộ, tổng mức đầu tư 4.665 tỷ đồng và nhu cầu vay vốn theo đề xuất của các địa phương khoảng 1.751 tỷ đồng.

Về việc xử lý tình trạng đối tượng được mua NƠXH chưa đúng quy định, Bộ Xây dựng thông tin, Bộ đã nghiên cứu, xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2022 về quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng.

Cụ thể, tại điểm b khoản 1, điểm b khoản 6 Điều 64 đã bổ sung và quy định cụ thể hành vi vi phạm về bán, cho thuê, cho thuê mua NƠXH không đúng đối tượng theo quy định và biện pháp khắc phục hậu quả là buộc thu hồi NƠXH và buộc hoàn trả bên mua, bên thuê mua số tiền mua, thuê, thuê mua NƠXH.

Đồng thời, Bộ Xây dựng đã có các văn bản đôn đốc các địa phương đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra các hành vi vi phạm trong việc bán, cho thuê, cho thuê mua NƠXH và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Teo tóp quỹ đất, NƠXH thu chênh, bán sai đối tượng

Trước đó, nêu tại báo cáo công tác năm 2021 của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) gửi tới kỳ họp thứ 2, Quốc hội khoá XV, báo cáo chuyên đề việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại các đô thị giai đoạn 2017-2020, Kiểm toán KTNN đã chỉ ra nhiều bất cập liên quan đến NƠXH.

Theo cơ quan kiểm toán, trong giai đoạn trên, một số địa phương như tỉnh Khánh Hòa, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết, điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng còn chưa bố trí quỹ đất dành cho phát triển NƠXH theo quy định.

Tại TP.HCM, nhiều dự án không bố trí diện tích đất dành cho NƠXH theo quy định như: Đồ án quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 Khu dân cư Thạnh Mỹ Lợi B; Đồ án tỷ lệ 1/2000 dự án Sài Gòn Sports City; Đồ án tỷ lệ 1/2000 Khu dân cư phường Tân Định, quận 1; Đồ án QHPK 1/2000 Khu dân cư phía Bắc Đại lộ Võ Văn Kiệt quận Bình Tân.

Thời gian qua, Bộ Xây dựng cho biết, trên các phương tiện thông tin đại chúng đã đưa tin về một số tồn tại, bất cập, vi phạm trong công tác quản lý, sử dụng NƠXH tại một số địa phương như: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Bình Định, Phú Yên, Đắk Lắk...

Như việc đối tượng được mua NƠXH chưa đúng quy định; việc lập dự toán theo phương án tính giá bán của chủ đầu tư dự án NƠXH chưa đúng; chủ đầu tư, khách hàng tự thay đổi thiết kế công trình, căn hộ; việc sử dụng căn hộ không đúng mục đích...

Thực tế, tại Hà Nội, qua kiểm tra, giám sát việc sử dụng NƠXH đã phát hiện và xử lý một số trường hợp các đối tượng mua, thuê NƠXH sử dụng không đúng mục đích như: Cải tạo đập thông 2 căn hộ để mở rộng diện tích tại dự án 30 Phạm Văn Đồng (Dịch Vọng Hậu, Cầu Giấy).

Cho ở nhờ, cho thuê lại hoặc không sử dụng. Điển hình như dự án NƠXH tại ngõ 622 phố Minh Khai có 57 trường hợp; khu NƠXH tại ô đất CC-1 khu đô thị Quốc Oai có 65 trường hợp; khu nhà ở cho người thu nhập thấp Ecohome 2 có 158 trường hợp; khu nhà ở cho người thu nhập thấp Ecohome 1 có 200 trường hợp...

Hay tại Bắc Ninh, Sở Xây dựng đã phát hiện nhiều trường hợp bán NƠXH không đúng đối tượng, có hiện tượng bắt buộc khách hàng phải mua thêm “gói nội thất”. Thậm chí thu tiền thêm ngoài hợp đồng.

Tại các dự án Khu nhà ở chung cư cho người có thu nhập thấp tại Bắc Từ Sơn và dự án NƠXH Cao Nguyên, theo kết luận của Sở Xây dựng Bắc Ninh, có các vi phạm như: Chưa trình Sở Xây dựng thẩm định giá bán, chưa cung cấp đầy đủ thông tin định kỳ hằng tháng về tình hình giao dịch bất động sản của dự án theo quy định; chưa xét duyệt đối tượng, chưa ký hợp đồng theo quy định của pháp luật…

Đặc biệt, tại 2 dự án này, Sở Xây dựng chỉ rõ việc bán nhà cho không đúng đối tượng, có hiện tượng thu tiền thêm ngoài hợp đồng được ký kết; có hiện tượng kê khai thuế chưa chính xác, không xuất hóa đơn đầy đủ theo quy định của pháp luật về thuế.

Tại dự án khu nhà ở chung cư cho người có thu nhập thấp tại khu nhà ở Bắc Từ Sơn còn có hiện tượng bắt buộc khách hàng phải mua thêm gói nội thất ngoài giá trị hợp đồng được ký kết.

Tại dự án khu NƠXH Dabaco Khắc Niệm của Công ty CP Tập đoàn Dabaco Việt Nam, theo kết luận của Sở Xây dựng Bắc Ninh, xảy ra tình trạng ký hợp đồng bán nhà ở cho một số khách hàng không đúng quy định về trình tự, thủ tục mua bán nhà ở; có hiện tượng một số tổ chức, cá nhân không được chủ đầu tư ủy quyền nhưng thực hiện việc môi giới mua bán tại dự án.

Theo tìm hiểu, đất dịch vụ thường được quy hoạch ở các khu đất đẹp, nằm sát các dự án lớn nên cũng được hưởng các tiện ích như cây xanh, hồ điều hoà và các tiện ích cao cấp khác. Ngoài ra khu đất dịch vụ thường gần trường, chợ, trung tâm y tế và bệnh viện. Các ô đất có diện tích vừa và nhỏ phù hợp cho các hộ gia đình mua để vừa ở vừa kinh doanh. Bên cạnh đó, đất dịch vụ được phép xây cao tầng, xây hết diện tích. Chính vì vậy không cần PR quảng cáo nhiều như đất dự án hay các chung cư mà các nhà đầu tư nhìn thấy tiềm năng sinh lời cao vẫn lao như thiêu thân.

Tuy nhiên, với loại hình đất này nhà đầu tư phải trường vốn vì đây là đất hình thành trong tương lai, phải chờ đợi một thời gian dài cho đến khi nhà nước đền bù đất cho người dân, tiếp theo sẽ hoàn thành các thủ tục ra quyết định nhận đất, giao đất thực địa, ra sổ đỏ lần 1 (ra tên chủ đất) và sau đó sẽ làm hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Đến khi đất hiện hữu người mua sẽ phải quay về chủ nhà ký hợp đồng mua bán sang tên để cấp sổ đỏ chính chủ.

Chính vì các thủ tục rườm rà, kéo dài và vẫn phải liên quan đến chủ đất nên không ít nhà đầu tư “ngán ngẩm” khi gặp phải những trường hợp tìm mọi cách để ăn vạ, gây khó khăn với mục đích “vòi tiền” thì mới ký vào hồ sơ giấy tờ.

Mới đây, bà Nguyễn Hồng Hạnh (Nam Từ Liêm, TP Hà Nội) tố cáo gia đình bà Nguyễn Thị Khằng (địa chỉ xóm Cầu Ốc, thôn Ngự Câu, xã An Thượng) chủ ô đất số 304 giai đoạn 1 – Khu đất dịch vụ xã An Thượng có biểu hiện “vòi tiền” khi xin chữ ký để hoàn thiện hồ sơ để được cấp sổ đỏ.

Trong đơn tố cáo, bà Hạnh cho biết, khi bán gia đình bà Khằng đã ký biên bản họp gia đình, đã ký bản cam kết sẽ có trách nhiệm ký tất cả các loại giấy tờ có liên quan cho đến khi bà Nguyễn Hồng Hạnh nhận được GCNQSDD. Nhưng gần đây, bà Hạnh có quay lại gia đình bà Khằng xin chữ ký vào đơn xin giao đất dịch vụ thì con gái cả bà Khằng (Nguyễn Thị Lan) yêu cầu đòi bà Hạnh phải đưa 500 triệu thì cả gia đình mới ký đủ 6 chữ ký. Bà Hạnh lại tiếp tục trao đổi với bà Nguyễn Thị Thùy Linh là con gái út của bà Khằng và cũng là cán bộ tư pháp xã An Thượng nhưng bà Linh nói: “Giá làng như thế nào thì chị cũng hỗ trợ bà (bà Khằng- PV) vì thời điểm mẹ em bán là rẻ. Thời điểm này giá làng cũng lên 5-6 triệu đồng/m2 rồi". Bà Hạnh cho rằng, thực tế đây là một sự thách thức vì nếu gia đình bà Khằng không ký vào đơn xin giao đất dịch vụ thì bà Hạnh không thể làm được sổ đỏ.

Việc “vòi tiền” là một tệ nạn không hiếm khi mua bán đất dịch vụ. Thông thường, khi cần quay về chủ cũ để giải quyết các công việc liên quan đến thửa đất, người mua vẫn tự nguyện gửi thêm một chút tiền tùy tâm. Nhưng “vòi” với một số tiền lớn như trong trường hợp này theo nhà  đầu tư là vô căn cứ và hệ lụy của nó sẽ gây khó khăn cho các giao dịch đất dịch vụ, làm ảnh hưởng đến thị trường mua bán đất dịch vụ sau này vì tâm lý e ngại sẽ có rủi ro và thiệt hại xảy ra.

Trao đổi với PV VietNamNet, luật sư Vũ Trọng Hưng - Công ty luật VLG (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, đối với người mua đất kể cả khi uỷ quyền vẫn chưa thể đứng tên, các công việc liên quan sau này đến thửa đất người nhận chuyển nhượng vẫn cần phải nhờ tới chủ đất cũ.

"Trong thời gian chờ sổ hồng, giá đất có thể lên nên họ lại thấy tiếc phát sinh lòng tham đòi thêm tiền khi thực hiện ký hoàn thiện các thủ tục. Vì vậy các nhà đầu tư nên cân nhắc khi giao dịch đất dịch vụ“, luật sư Hưng nói.

Trước sự việc trên, bà Hạnh đề nghị các cơ quan chức năng huyện Hoài Đức sớm có biện pháp chấn chỉnh, xử lý nghiêm các trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật để đảm bảo quyền lợi cho người mua đất và tạo môi trường lành mạnh trong hoạt động kinh doanh mua, bán bất động sản tại địa phương trong thời gian tới.

Quỳnh Hương

Công ty cho biết đã bán gần 20 dự án bất động sản để huy động tiền. Shimao cũng kỳ vọng có thể có tiền từ việc bán động sản khi thị trường có dấu hiệu hồi phục. 

Shimao cho hay, đến nay chưa nhận được thông báo nào yêu cầu thanh toán nhanh các khoản nợ từ chủ nợ. Các bên cho vay đã gửi văn bản và bày tỏ họ không có ý định thực hiện bất kỳ hành động nào trong giai đoạn này liên quan đến việc cấp vốn. Nếu Shimao không thể thanh toán nợ, các chủ nợ có thể có quyền hối thúc trả nợ và thực hiện việc cưỡng chế.

Theo ước tính của Moody's, nợ đáo hạn năm nay của công ty khá lớn, trong đó có 1,7 tỷ USD trái phiếu quốc tế và 8,9 tỷ nhân dân tệ trái phiếu phát hành trong nước.

Doanh nghiệp này được thành lập năm 2001. Công ty chuyên xây dựng các khách sạn và nhà ở quy mô lớn. Tháng 3 vừa qua, công ty ước tính lợi nhuận ròng năm 2021 giảm 62% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, công ty cũng hoãn công bố báo cáo tài chính năm 2021 với lý do là Thượng Hải bị phong tỏa để phòng dịch Covid-19.

Các công ty bất động sản ở Trung Quốc đang gặp khó khăn khi người mua thắt chặt túi tiền do triển vọng kinh tế không mấy sáng sủa. Theo báo chí Trung Quốc, các công ty ở nước này đã tung ra nhiều chiêu để hút khách. Như một công ty ở Nam Kinh chấp nhận cho khách trả tiền mua nhà bằng dưa hấu. 

Lĩnh vực bất động sản Trung Quốc lâm vào khó khăn kể từ năm 2020 khi Bắc Kinh siết chặt việc cho vay đối với các công ty bất động sản để kiếm chế các khoản nợ phình ra và kiềm chế giá nhà.

Vấn đề càng trở nên khó khăn khi Evergrande - công ty bất động sản lớn thứ hai ở Trung Quốc đau đầu lo tiền để trả các khoản nợ trái phiếu. Đây là công ty bất động sản nợ nhiều nhất ở nước này với khoản nợ lên đến khoảng 300 tỷ USD.

Nhà phân tích Kristy Hung của Bloomberg Intelligence cho biết: “Từ Evergrande đến Sunac và bây giờ là Shimao, điều đó làm chúng tôi lo ngại rằng phạm vi của cuộc khủng hoảng nợ nằm ngoài sức tưởng tượng của bất kỳ nhà quan sát thị trường nào."

Quỳnh Hương (Theo CNN/Business Time)